Parkinson hastalığı, yaşla birlikte görülme sıklığı artan ve merkezi sinir sistemini etkileyen ilerleyici nörodejeneratif bir hastalık olarak tanımlanır. Özellikle 65 yaş üzerindeki bireylerde daha sık rastlanan bu hastalık, dopamin üreten nöronların kaybına bağlı olarak motor fonksiyonlarda gerileme, titreme, kas sertliği ve hareketlerde yavaşlama gibi semptomlarla kendini gösterir. Türkiye’de 15 yaş üzeri nüfusta prevalansı %0,3 iken, 65 yaş üstü bireylerde bu oran %2’ye yükselmektedir.
Parkinson hastalığını ilk tanımlayan İngiliz doktor James Parkinson’ın anısına, her yıl 11 Nisan'da Dünya Parkinson Günü düzenlenerek farkındalık artırılmaya çalışılmaktadır.
Hastalığın oluşum mekanizmalarında; mitokondriyal işlev bozuklukları, oksidatif stres, inflamasyon ve anormal protein birikimleri gibi biyokimyasal süreçlerin etkili olduğu gösterilmiştir. Aynı zamanda genetik yatkınlık ve çevresel toksin maruziyeti gibi etkenler de hastalığın gelişiminde rol oynar. Yeni araştırmalar ise bağırsak mikrobiyotası değişikliklerinin ve beslenme şeklinin hastalıkla ilişkisini ortaya koymaktadır.
Parkinson hastalarında beslenme, semptom yönetimini desteklemek açısından önemlidir. L-Dopa üretimini artırmaya yardımcı olabilecek bakla, avokado, muz gibi besinlerin yanı sıra; tirozin açısından zengin yumurta, tavuk, badem ve fındık gibi gıdaların tüketimi önerilmektedir. Ayrıca C ve E vitamini, Q10, karotenoidler ile B6, B9, B12 vitaminleri içeren antioksidan zengini bir beslenme düzeni önerilmektedir. Probiyotik ve prebiyotik içeriği yüksek besinler de bağırsak sağlığı üzerinden bağışıklık sistemine olumlu katkı sağlayabilir.
Monosodyum glutamat gibi katkı maddelerinin sınırlandırılması da önerilen yaklaşımlar arasındadır. Glutamat fazlalığı, sinir hücrelerinde aşırı uyarılmaya ve toksik etkilere neden olabilir.
Fiziksel aktivite de Parkinson yönetiminde önemli bir yer tutar. 2021 yılında yayımlanan Amerikan Fiziksel Terapi Derneği kılavuzuna göre; denge ve duruş kontrolü odaklı güçlendirici egzersizler hastaların yaşam kalitesini artırmada etkilidir.
Beslenme ve egzersiz kadar, bireylerin sosyal destek ihtiyaçlarının da karşılanması gerekmektedir. Hastalığın yalnızca bireyi değil, bakım verenleri ve sağlık sistemini de etkileyen çok boyutlu sonuçları göz önünde bulundurularak kamu politikalarının geliştirilmesi önemlidir.
Dünya Parkinson Günü kapsamında düzenlenen seminerler, kampanyalar ve bilgilendirme etkinlikleriyle toplumun bilinç düzeyi artırılmakta; hastaların ve yakınlarının yaşam kalitelerini destekleyici stratejiler sunulmaktadır.
