Dünya genelinde her yıl milyonlarca aile, gebeliğin 37. haftasından önce gerçekleşen doğumlarla yüz yüze geliyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve UNICEF verilerine göre 2020 yılında yaklaşık 13,4 milyon bebek prematüre doğdu; bu da tüm canlı doğumların yaklaşık %10’una karşılık geliyor. Prematürite, 5 yaş altı çocuk ölümlerinin başlıca nedeni olmaya devam ediyor ve 2019’da yaklaşık 900 bin çocuğun ölümünden sorumlu tutuldu.
2025’te takvim notu: 15 mi, 17 Kasım mı?
Dünya Prematüre Günü geleneksel olarak 17 Kasım’da anılıyor. Ancak DSÖ, 2025’ten itibaren resmî sağlık takviminde 15 Kasım’ı Dünya Prematüre Günü olarak belirledi; buna karşın çok sayıda paydaş bu yılı da 17 Kasım’da etkinliklerle sürdürecek.
Küresel tablo: İlerleme yavaş, eşitsizlikler derin
UNICEF’in 2025 güncellemelerine göre toplam 5 yaş altı ölümler tarihsel düşük seviyelere inse de, prematürite ve doğum sırasındaki komplikasyonlar hâlâ önde gelen nedenler arasında. İlerlemenin 2015’ten beri yavaşlaması ve ölümlerin büyük bölümünün düşük ve orta gelirli ülkelerde yoğunlaşması dikkat çekiyor.
DSÖ’nün “Preterm birth” bilgi notu, prematüre doğan bebeklerin uygun bakıma erişemediğinde solunum sıkıntısı, enfeksiyon ve hipotermi gibi yaşamı tehdit eden sorunlarla karşılaştığını vurguluyor. Basit ama etkili uygulamalarla ölümlerin dörtte üçüne kadarı önlenebilir: doğum öncesi steroidler, doğumu geciktirici tedaviler, erken ve sürekli Kanguru Anne Bakımı (KAB), erken emzirme desteği, CPAP gibi solunum desteği ve kafein tedavisi bu paketin içinde.
“Doğumdan itibaren güçlü başlangıç”
DSÖ’nün 2025 kampanyası, “Sağlıklı başlangıçlar, umutlu gelecekler” temasını öne çıkararak her bebeğin yaşamın ilk anlarından itibaren adil bir şansa sahip olması gerektiğini hatırlatıyor. 2025’te Dünya Sağlık Asamblesi, Dünya Prematüre Günü’nü DSÖ’nün resmî uluslararası sağlık günleri takvimine dâhil ederek görünürlüğünü artırdı.
Durağan eğilim: 2010–2020 arasında birçok bölgede ilerleme sınırlı kaldı; yük özellikle Güney Asya ve Sahra-altı Afrika’da yoğun.
Ne yapılmalı?
UNICEF ve DSÖ, prematüre bebekler için etkisi kanıtlanmış, düşük maliyetli çözüm paketlerine yatırım çağrısı yapıyor: kaliteli doğum öncesi bakım (en az 8 temas), enfeksiyonların ve risklerin erken tanısı, aileyle birlikte bakım ilkesi, Kaliteli doğum öncesi bakımın doğumdan hemen sonra başlatılması, gerekli durumlarda CPAP ve uygun ilaç tedavileri, ayrıca bakımın saygılı ve eşitlikçi şekilde sunulması.
