Çevre, hastalıklar için zemin hazırlayabileceği gibi, doğrudan hastalık nedeni de olabilmektedir. Çevre sağlığı uygulamaları birçok meslek grubunun koordineli bir şekilde çalışmaları sonucu başarıya ulaşır. Çevrenin korunması amacıyla alınacak önlemler başlangıçta pahalı algılanmasına karşın, kirlenmenin meydana getireceği olumsuz etkilerin maddi ve manevi etkileri düşünüldüğünde, bu yatırım harcamalarının sanıldığı gibi yüksek olmadığı anlaşılmaktadır. Çevre sağlığı, çevrede bulunan ve insan sağlığına zarar veren bütün koşulların düzeltilme işlemlerini kapsar. Çevre sağlığının en önemli özelliği kitleleri çok hızlı bir şekilde etkileyebilecek salgınlara yol açmasıdır.
Çevre, canlı organizmanın yaşamını ve gelişimini direkt veya dolaylı olarak etkileyen tüm dış faktörler şeklinde tanımlanmaktadır. Bu dış faktörler bazen olumlu bazen de olumsuz etkiler oluşturabilmektedirler. Sağlık açısından çevreyi fizik, biyolojik ve sosyokültürel çevre olmak üzere üç grupta inceliyoruz. İçme ve kullanma suları, sıvı ve katı atıklar, konutlar, iç ve dış ortam havası, ışık, aydınlatma, iyonize radyasyon, gürültü ve iklim koşulları fizik çevreyi; bitkiler, hayvanlar ve mikroorganizmalar biyolojik çevreyi; nüfus, aile ve akrabalar, sosyal sınıflar, din, kültür ve ekonomik bileşenler ise sosyokültürel çevreyi oluşturmaktadır.
Ekosistemlerde doğal dengeyi bozan ve insandan kaynaklanan ekolojik zararlar çevre kirliliği olarak tanımlanırken; bütün canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen, cansız çevre varlıkları üzerinde maddi zararlar meydana getiren ve onların niteliklerini bozan yabancı maddelerin, hava, su ve toprağa yoğun bir şekilde karışması olaylarının her biri çevre kirliliğine neden olmaktadır. Çevresel kirliliğin çeşitlerini:1-Hava kirliliği 2-Su kirliliği 3- Toprak kirliliği 4- Gürültü kirliliği 5-Radyoaktif kirlilik şeklinde özetleyebiliriz.
Halk Sağlığı Uzmanı Dr. ELKİN, temiz içme ve kullanma suyunun sağlanması, atıkların uzaklaştırılması, dış ortam hava kirliliği, konutlar, iç ortam hava kirliliği, radyasyon, aydınlatma, gürültü, elektro manyetik alan kirliliği iklim değişikliği ve pestisitlerin çevre sağlığı içinde yer alan konu başlıkları olduğunu ve her birinin tek başına birey ve toplum sağlığında etkili olduğunu belirtti.
Çevre İnsan Etkileşimi
İnsan sağlığı temel olarak genetik ve çevresel etkenlerden etkilenmektedir. Yani hastalıların sebebini genetik ve çevresel faktörler olarak gruplandırmamız mümkündür. Çevresel nedenleri de altı grupta toplarız:
*Fiziksel nedenler: Isı, soğuk, ışınlar ve travmalar.
*Kimyasal nedenler: Zehirler, kanserojenler, ilaçlar.
*Biyolojik nedenler: Mikroorganizmalar, parazitler, mantarlar.
*Psikolojik etkenler: Stresler.
*Beslenme bozuklukları: Aşırı, yetersiz, dengesiz beslenme.
*Sosyal, kültürel ve ekonomik nedenler.
Fizik Çevre
Su: İnsanın üç temel (su, hava, besin) gereksinmesinden biridir. İnsan bulabildiği suyu kullanır. Bir suyun içilebilmesi ve kullanılabilmesi için fizik (berrak, kokusuz), kimyasal (amonyak, nitrit, organik maddeler içermemesi) ve biyolojik (mikroorganizma içermemesi) yönden uygun olmalıdır.
Atıklar: Şehirlerde çöpleri, köylerde çöp ve gübreliklerin ortadan kaldırılması, koku, çirkin görünüş ve vektör üremesi bakımından önemli bir sağlık sorunudur. Toplanan çöpler yerleşim alanından uzak bir yerde zararsız hale getirilerek imha edilmelidir.
Barınaklar: İnsanların temel gereksinmesinden biri de barınaklardır. İnsan güvenliği ve dış etkenlerden korumak için bir barınağa gereksinimi vardır. Barınaklar sağladıkları yararlar yanında, sağlık koşulları yetersiz ise, sağlık için zararlı olabilir.
Kanalizasyon: Tuvalet ve atık suların zararsız hale getirildikten sonra dere, göl, nehir veya denize dökülmesi, su ve besinlerle bulaşan hastalıkların önlemede çok önemlidir.
Hava Kirlenmesi: Hava kirlenmesi denince şehirlerde açık havanın kirlenmesi anlaşılır. Hava kirlenmesinin sağlığa zararı SO2, CO, benzpyerene, is ve partiküller gibi kansere neden olabilen maddelerden ileri gelir. Hava kirlenmesinin önlenmesi güç ve pahalıdır. Kesin çözüm evlerde ve sanayide elektrik enerjisi ve doğal gaz gibi dumansız ve külsüz yakıt kullanmaktır. Sanayi tesislerin şehir merkezinden uzakta kurulması, yeşil alanların çoğaltılması, merkezi ısıtmanın yapılması, taşıtların egsoz gazlarının azaltılması hava kirlenmesine karşı alınabilecek önlemlerden bazılarıdır.
Kimyasal Kirlenme: Suların, besinlerin ve toprağın kimyasal kirlenmesi zamanımızın en önemli çevre sorunlarından biridir. Dünya nüfusu arttıkça ve sanayileşme geliştikçe daha da önemli bir sorun olacaktır. Kimyasal maddelerin zararlı etkileri akut ve kronik zehirlenmeler yanında mutajenik, teratojenik ve kanserojenik etkileri olabilir.
Işınlar: İyonizan olmayan ışınların sağlık üzerine olumsuz etkileri sınırlıdır. Bunların etkileri göz ve deri üzerinedir. Radyasyon ise çeşitli kanser ve hastalıklara neden olmasından dolayı önemlidir.
Gıda Kontrolü: Gıda maddeleri üretildiği yerden tüketime sunulmasına kadar geçen dönemlerde iyi kontrol edilmeli ve denetlenmelidir. Aksi durumunda birey ve toplum sağlığı üzerinde birçok olumsuz sonuçlara yol açacaktır.
Kaynak
