Sağlıklı yaşam davranışlarına baktığımızda; yeterli ve dengeli beslenme, yeterli sürede ve düzenli uyku, stresle baş etme, düzenli ve yeterli egzersiz yapma, tütün ve alkol kullanmama, kendi sorumluluğunu alma ve hijyen koşullarına uyma önemlidir. Dünyada her yıl 7 milyon kişi sigara nedeniyle yaşamını kaybetmektedir. Dünyada bir günde 19.100 kişi sigaradan kaynaklanan hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Tütün, dünyada en çok suistimal edilen maddelerden biridir. Nikotin, tütündeki temel bağımlılık yapan kimyasaldır. Sigara, nargile, pipo içme veya dumanının solunması zamanla kişide psikolojik ve fiziksel bağımlılık oluşturur. Tütün ürünlerinde 4000'den fazla kimyasal madde bulunmaktadır. Tütünün yılda 6 milyon ölüme neden olduğu tahmin edilmektedir.
Kalp ve damar hastalıkları, bronşların daralması sonucu akciğer rahatsızlıkları ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı, damarlarda tıkanma ve buna bağlı felç, midede gastrit, ülser ve mide kanseri, ciltte sararma, kırışıklık, cilt kanseri, ağız kokusu ve dişlerde sararma yol açtığı önemli sağlık sorunlarıdır.
Sigarayı bıraktıktan 2 saat sonra nikotin vücudu terk etmeye başlar, 6 saat sonra kalp atış hızı ve kan basıncı düşmeye başlar.12 saat sonra sigara dumanından kaynaklanan zehirli karbonmonoksit kan dolaşımınızdan temizlenir ve ciğerlerinizin daha iyi çalışmasını sağlar. 2 gün sonra tat ve koku duyularınız keskinleşir. 2-12 hafta içinde kan dolaşımı iyileşir, bu da yürüme, koşma gibi fiziksel aktiviteleri kolaylaştırır. 3-9 hafta sonra öksürme, nefes darlığı, hırıltı gibi problemler azalır ve akciğerleriniz güçlenir. 5 yıl içinde kalp krizi riski yarı yarıya azalır. 10 yıl sonra akciğer kanseri riski yarıya inerken kalp krizi riski hiç sigara içmemiş bir kişinin riskiyle aynı orana düşer.
Sigarayı bırakmak için 10 adım:
Bırakma gününüzü belirleyin,
Çevrenizdeki bütün sigara, çakmak, kibrit ve kül tablalarını uzaklaştırın
Küçük hedefler koyun
Kendinizi oyalayacak uğraşlar bulun
Sık sık dişlerinizi fırçalayın ve duş alın
Beslenmenize dikkat edin, bol su için
Sigara isteğinizi tetikleyecek etkenlerden uzak durun
Sakız çiğneyerek veya bitki çayı içerek sigara içme isteğinizin önüne geçin
Temiz hava alın, hareket edin
Canınız sigara isterse 10 kez derin nefes alıp verin
Tütün kullanmayı bırakırken kişilerin karşılaşabileceği bazı fiziksel ve psikolojik sorunlar görülebilir. Tütün içmenin bırakıldığı ilk günlerde baş ağrısı yaşanabilmektedir. Ağızda kuruluk veya metalik bir tat hissedilebilir. Bu bedenin tütünden arınma döneminde gösterdiği belirtilerdendir. Kaygı, huzursuzluk, sinirlilik, kalp atımında azalma, odaklanma güçlüğü, iştah artışı ve kilo alımı, terleme, stres ve tütün aşermesi gibi durumlar yaşanır. Kişiler kendilerini rahatsız edebilecek fiziksel ve psikolojik belirtilere hazırlıklı olmalıdır. Ancak bu durumun normal ve geçici bir durum olduğu bilinmelidir. Sigarayı bırakmak çoğu kişi için zorlayıcı olabilir. Bu zorluğun üstesinden gelinmesinde ilk adım, bu sürece başlamadan önce bazı hazırlıklar yapmaktır. İlaç tedavisinin amacı, sigaranın bırakılmasını izleyen dönemde ortaya çıkan nikotin yoksunluğunu gidermektir. Bu ilaçlar hekim tarafından reçete edilmektedir.
Koruyucu sağlık açısından değerlendirdiğimizde temel hedef tütün ve tütün ürünlerinin hiç başlanmaması ve özellikte ergenlikte riskli davranışlar içinde değerlendirilen sigara, alkol ve madde kullanımından ergenin korunması çok önemlidir. Sigaranın bırakılması ise bireylerin yaşam kalitesini yükseltecek ve bir çok kronik hastalıkların ve kanserin önlenmesinde önemli bir sağlıklı yaşam davranışı olacaktır.
Kaynaklar
https://www.yedam.org.tr
Halk Sağlığı Hacettepe Üniversitesi yayınları Edt: Prof. Dr. Çağatay Güler , Prof. Dr. Levent Akın 2015/ ANKARA
