Mayıs ayının ilk Salı günü tüm dünyada kutlanan Dünya Astım Günü, solunum sistemini etkileyen kronik hastalıklardan biri olan astıma dikkat çekmek, bu hastalıkla ilgili bilgi düzeyini artırmak ve toplum sağlığı açısından farkındalık oluşturmak amacıyla hayata geçirilmiştir. Bu gün kapsamında yürütülen küresel etkinliklerle, hem bireylerin hem de sağlık profesyonellerinin astıma yönelik bilgi ve tutumlarının geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Astımın Küresel Sağlık Yükü
Astım, mikrobik olmayan inflamasyonun eşlik ettiği, genellikle nefes darlığı, öksürük ve hırıltılı solunum gibi semptomlarla seyreden uzun süreli bir solunum sistemi hastalığıdır. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2021 yılı raporlarına göre dünya genelinde yaklaşık 262 milyon kişi astım tanısı ile yaşamını sürdürmekte; her yıl yaklaşık 460 bin kişi ise bu hastalığa bağlı nedenlerle yaşamını kaybetmektedir.
Küresel Bir Girişim: Dünya Astım Günü
İlk kez 1998 yılında Küresel Astım Girişimi (GINA) öncülüğünde başlatılan Dünya Astım Günü, her yıl farklı temalarla astım yönetimi ve önlenmesine ilişkin toplumun bilinç düzeyini artırmayı amaçlamaktadır. Tematik yapısı sayesinde sadece bireyler değil, aynı zamanda sağlık politikaları ve hizmet sunum süreçleri de bu doğrultuda şekillendirilmektedir.
Etkinliğin Temel Hedefleri
Dünya Astım Günü kapsamında öne çıkan başlıca hedefler şu şekilde özetlenebilir:
-
Astımın semptomları, nedenleri ve kontrol yöntemleri hakkında toplumsal bilinci geliştirmek,
-
Hasta ve sağlık çalışanlarına yönelik eğitim faaliyetlerini yaygınlaştırmak,
-
Yenilikçi tedavi modelleri ve bilimsel araştırmaları desteklemek,
-
Kamu sağlığı politikalarının astımın etkili yönetimini sağlayacak biçimde geliştirilmesine katkıda bulunmak.
-
Toplum Katılımını Artırmaya Yönelik Uygulamalar
Bu özel gün vesilesiyle birçok ülkede seminerler, açık hava bilgilendirme stantları, çevrim içi yayınlar ve sosyal medya kampanyaları düzenlenmekte; toplumun farklı kesimlerine ulaşılması sağlanmaktadır. Astım ile ilgili yapılan bu uygulamalar sayesinde hem hasta bireyler hem de çevresindekiler daha bilinçli bir tutum geliştirebilmektedir.
Psiko-Sosyal Etkiler ve Toplumsal Destek
Astım yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal yaşamı da etkileyebilen bir hastalıktır. Atak sıklığı yüksek olan bireylerde stres, kaygı ve sosyal çekilme gibi durumlar sıklıkla gözlemlenmektedir. Bu doğrultuda, Dünya Astım Günü çerçevesinde sosyal destek ağlarının güçlendirilmesi ve bireylerin duygusal gereksinimlerinin göz önünde bulundurulması gerektiği vurgulanmaktadır.
Çevresel Etmenler ve Sürdürülebilir Sağlık Politikaları
Polen, küf, hayvan tüyü, hava kirliliği ve kimyasal içerikli ürünler gibi çevresel tetikleyiciler, astım semptomlarının artmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle, hava kalitesini artırmaya yönelik önlemlerin alınması yalnızca astım hastalarının değil, tüm toplumun sağlığı açısından önem arz etmektedir. Bu bağlamda, çevreyle ilişkili sürdürülebilir sağlık politikalarının önemi her geçen gün daha fazla vurgulanmaktadır.
Beslenmenin Astım Yönetimindeki Önemi
Astımın kontrolü yalnızca farmakolojik tedaviyle sınırlı kalmamakta; beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi de tedavi sürecini olumlu yönde etkileyebilmektedir. Bilimsel çalışmalar, yüksek oranda işlenmiş ve şekerli besinlerin tüketiminin astım semptomlarını artırabileceğini ortaya koymuştur. Bu besinlerin fazla tüketimi obeziteyi tetikleyerek hava yollarındaki inflamasyonu şiddetlendirebilmektedir. Özellikle çocuklarda şekerli içecek tüketimi ile astım görülme sıklığı arasında doğrudan bir ilişki olduğu bildirilmiştir.
Buna karşılık, sebze, meyve ve tam tahıllar açısından zengin diyetlerin bağışıklık sistemini desteklediği ve astım üzerinde koruyucu bir rol oynayabileceği belirtilmektedir. Ayrıca, omega-3 yağ asitleri, C ve E vitaminleri ve magnezyum gibi mikro besin öğelerinin yeterli alımı da semptomları hafifletici etki gösterebilmektedir. Özellikle hamilelikte ve çocuklukta omega-3 açısından zengin balıkların tüketiminin astım gelişimini azaltabileceğine ilişkin bulgular dikkat çekicidir.
Çocukluk döneminde yalnızca anne sütü ile beslenmenin astım riski ile ilişkilendirildiği bazı çalışmalar bulunsa da, bu alandaki sonuçların kesinlik kazanmadığı ve daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğu bildirilmektedir. Bununla birlikte, annenin gebelik ve emzirme dönemindeki beslenme biçiminin çocuğun genel sağlık durumu üzerinde uzun vadeli etkileri olduğu kabul edilmektedir.
Obezitenin astım kontrolünü güçleştirdiği de bilinen bir gerçektir. Bu nedenle, sağlıklı ağırlık yönetimi ve dengeli bir beslenme düzeni, astım tedavisinin ayrılmaz bir parçası olarak değerlendirilmelidir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda, Akdeniz tipi diyetin anti-inflamatuar etkileri sayesinde astım kontrolünü desteklediği ve yaşam kalitesini artırdığı görülmüştür.
Genel Değerlendirme
Dünya Astım Günü, yalnızca bir farkındalık yaratma çabası değil; aynı zamanda disiplinler arası iş birliğini destekleyen küresel bir sağlık hareketi olarak öne çıkmaktadır. Astım hastalığının etkili biçimde yönetilebilmesi için bilgi düzeyinin artırılması, toplumsal destek sistemlerinin güçlendirilmesi ve sağlık hizmetlerinin bu doğrultuda yeniden yapılandırılması gerekmektedir. Sürdürülebilir sağlık hedeflerine ulaşılabilmesi için bu tür uluslararası günlerin bir fırsat olarak değerlendirilmesi; bireysel farkındalıkların kolektif ve kalıcı çözümlere dönüşmesini mümkün kılacaktır.
