Her yıl 1 Haziran’da kutlanan Ulusal Fenilketonüri Günü, toplumda farkındalık yaratmayı ve bu hastalıkla yaşayan bireylerin yaşam kalitesini artırmayı amaçlıyor. Bu özel günde, Fenilketonüri (PKU) ile mücadelede önemli bir görev üstlenen hemşirelerin rolü sürecin ayrılmaz bir parçasıdır.
PKU Nedir?
Fenilketonüri, vücudun proteinlerde bulunan fenilalanin adlı amino asidi parçalayıp atamamasıyla ortaya çıkan genetik bir metabolizma hastalığıdır. Fenilalanin birikimi, zamanla beyin gelişimini olumsuz etkileyerek geri dönüşümsüz nörolojik hasarlar, davranış bozuklukları ve gelişim sorunları gibi ciddi sağlık problemlerine yol açabilir.
Erken Tanı Hayat Kurtarır
PKU hastalığı doğumdan sonraki ilk 48-72 saat içinde yapılan yenidoğan topuk kanı testiyle tespit edilebilir. Türkiye'de, fenilketonüri taraması, Sağlık Bakanlığı ve üniversite hastanelerinin iş birliğiyle yürütülen ulusal bir çocuk sağlığı programı kapsamında gerçekleştirilmektedir. 1986 yılından bu yana uygulanan bu program, giderek daha fazla şehirde uygulanmaya başlanmış ve şu an tüm büyükşehirlerde aktif olarak sürdürülmektedir.
Bu erken tanı sayesinde çocuklar özel diyetle sağlıklı bireyler olarak yaşamlarını sürdürebilir. Ancak bu sürecin işlerliği ve takibi, sağlık profesyonelleri arasında özellikle hemşirelerin katkısıyla yürütülmektedir.
Hemşirelerin PKU Sürecindeki Rolü
Fenilketonüri ile mücadelede hemşireler birçok açıdan aktif görev alır:
-
Tarama Programlarının Uygulanması: Yenidoğanlardan topuk kanı alınması, doğru şekilde etiketlenip laboratuvara gönderilmesi hemşirelerin sorumluluğundadır.
-
Aile Eğitimi: Tanı sonrası ailelere özel diyetin önemi, hastalık hakkında temel bilgiler ve uzun dönem takip planları hakkında rehberlik ederler.
-
İzlem ve Takip: Beslenme uyumu, gelişimsel değerlendirmeler ve düzenli kontrollerde ailelerle sürekli iletişimde olurlar.
-
Psikososyal Destek: Tanı süreciyle başa çıkmakta zorlanan ailelere moral ve destek sunarlar.
Toplum Bilinçlenmeli, Her Bebek Test Edilmeli
PKU hastalığının önlenebilir bir zeka geriliği nedeni olduğuna dikkat çeken uzman hemşireler, “Her bebek hayata eşit başlamalı. Tarama testleri ihmale gelmez,” diyerek ailelere çağrıda bulunuyor.
Bugün Ne Yapabiliriz?
-
Yeni doğum yapmış yakınlarınızı tarama testlerinin önemine karşı bilgilendirin.
-
Toplumda metabolik hastalıklar konusunda farkındalık oluşturacak içerikleri paylaşın.
-
Sağlık çalışanıysanız, bu konuda eğitici broşür, seminer ya da sosyal medya etkinlikleri düzenleyin.
